Po wielu zapowiedziach Twitter zaczął usuwać „niebieskie znaczki” starszym kontom, które nie zapłaciły subskrypcji Twitter Blue. Oznaczenie autentyczności konta stracili w ubiegłym tygodniu m.in. papież Franciszek, Bill Gates i Kim Kardashian. Brak niepłatnej weryfikacji rodzi obawy o jeszcze większe szerzenie się dezinformacji na Twitterze. Do tej pory niebieski znaczek był znakiem wiarygodności i potwierdzonej tożsamości, eliminował podszywające się konta. Właśnie problem z tymi ostatnimi skłonił Elona Muska do zawieszenia Twitter Blue w listopadzie 2022. Jak donosi Al Jazeera, po ostatnich zmianach problem powrócił, a fałszywe, podszywające się pod osoby publiczne konta powodują chaos[1].
To jednak nie jedyne kontrowersyjne działanie właściciela Twittera mające wpływ na szerzenie fałszywych informacji. Mimo że Musk obiecywał uczynić platformę „najdokładniejszym źródłem informacji o świecie”, sam ma przyczyniać się do dezinformacji. Zgodnie z analizą jego działalności przeprowadzoną przez AFP w ciągu ostatniego pół roku Musk odpowiedział co najmniej 40 razy na posty publikowane przez profile promujące teorię spiskową QAnon, tym samym zwiększając ich widoczność[2].
Media społecznościowe są szczególną przestrzenią, w której teorie spiskowe, w tym te tworzone prze QAnon, trafiają na podatny grunt i rosną w siłę. Główną siłą napędową jest z kolei reprodukcja dezinformacji poprzez powtarzanie przez rozmaitych użytkowników tych samych treści[3]. Jak podaje Jarema Drozdowicz,
tylko w samym 2020 r. Twitter zawiesił ponad 7000 kont powiązanych z QAnon, natomiast Facebook skasował około 790 grup dyskusyjnych, 100 fanpage’y i 1500 reklam związanych z ruchem[4].
Obecność kont szerzących teorie spiskowe i dezinformację w mediach społecznościowych jest nieraz trudna do wyśledzenia, tym samym promowane przez nie treści dodatkowo wzmacniane przez innych użytkowników, a w końcu także przez algorytm, mogą docierać do nieświadomego odbiorcy. Jak zwraca uwagę Anna Mierzyńska, zwykle nie jesteśmy świadomi tego, jak bardzo w internecie i mediach społecznościowych ulegamy dezinformacji.
Podejmujemy decyzje, opierając się na fałszywych danych, a nasze emocje falują zgodnie z interesami innych ludzi, daleko od naszych potrzeb i oczekiwań – choć najczęściej nie mamy o tym pojęcia. To naprawdę przerażające, że żyjemy, nie wiedząc, czyje interesy właśnie zaspokajamy.[5]
Birds aren’t real – teoria spiskowa obnaża dezinformację?
Czy można obnażyć dezinformację przez stworzenie satyrycznej teorii spiskowej? W 2017 roku Peter McIndoe wziął udział w marszu kobiet w Memphis, pojawił się na nim jednak z niecodziennym transparentem głoszącym, że ptaki nie są prawdziwe. Tak w postaci spontanicznego żartu narodziła się teoria spiskowa znana pod mianem „Birds aren’t real”.
Ptaki w rzeczywistości od lat 70. nie są ptakami, lecz dronami kontrolowanymi przez rząd i służącymi do obserwowania obywateli, siadają na liniach wysokiego napięcia, by się naładować, a poza granice Stanów Zjednoczonych wylatują, by śledzić Amerykanów udających się na wakacje – to tylko niektóre z elementów teorii, która jak inne sobie pokrewne opowieści oparte na spisku, stara się wyjaśnić wszystkie obszary rzeczywistości i rozwiać wszelkie wątpliwości. W tym przypadku czyni to w sposób tak absurdalny, jak tylko jest to możliwe.
„Birds aren’t real” miało być odpowiedzią młodego pokolenia na przesycony dezinformacją i teoriami spiskowymi świat. Sam inicjator zdradził, że dorastał w konserwatywnym i pełnym tego typu teorii środowisku. W domu uczono go, że ewolucja była masowym planem prania mózgu przez Demokratów[6]. Większość członków ruchu miała podobne doświadczenie życia w świecie opanowanym przez dezinformację. Stworzenie własnej teorii spiskowej stało się dla nich sposobem radzenia sobie z tymi doświadczeniami, odpowiadania absurdem na szaleństwo świata, a jednocześnie obnażania go i wyolbrzymienie dezinformacyjnych działań dyskursu.
Satyryczny charakter inicjatywy nie był jednak oczywisty dla wszystkich. Po manifestacji, na której McIndoe stworzył plakat, zaczął kreować wokół niego opowieść. Został nagrany, a wideo bez jego wiedzy trafiło na Faecbooka i stało się viralem. Teoria spotykała się z coraz większym zainteresowaniem, ale także zaangażowaniem społecznym – ludzie zaczęli tworzyć graffiti, naklejki, temat podchwyciły także lokalne media, które potraktowały go jednak zupełnie poważnie. McIndoe zdecydował się wejść w rolę i kontynuować absurdalną akcję, a nawet rozwijać ją przez zatrudnianie aktorów, wzmocnienie działań w mediach społecznościowych, stworzenie i sprzedaż gadżetów.
Mimo że wygląda to na wykorzystanie mechanizmów dezinformacji i naiwności odbiorców do osiągnięcia zysków, okazuje się, że inicjatywa przyniosła pozytywne skutki. Jak zwraca uwagę Joshua Citarella, niezależny badacz kultury internetowej, angażowanie się w tego typu ruchy może mieć wpływ terapeutyczny na ludzi, ponieważ „ponieważ pozwala im rozbroić spisek i bezpiecznie zaangażować się”[7]. W przeciwieństwie do większości teorii spiskowych, „Birds aren’t real” nie jest przesycona negatywnością i nienawiścią. W zamian oferuje sposób na śmianie się z szaleństwa jako przeciwdziałanie mu. W swojej historii ma też incydenty „obezwładniania” negatywnych akcji społecznych. Skandowane hasło „Birds aren’t real” miało obezwładnić działaczy antyaborcyjnych i doprowadzić do rozejścia się ich agresywnej manifestacji. Tym samym osiągana jest także pewna sprawczość polityczna ruchu.
Jeśli spojrzymy z boku, „Birds aren’t real” przede wszystkim obnaża podatność społeczeństwa na dezinformację w czasach postprawdy. Wystarczy viralowy film na Facebooku lub w innym medium społecznościowym, by ludzie podążyli za jakąś inicjatywą, nawet jeśli u jej podstaw leży najbardziej absurdalne hasło.
Czy rzeczywistość stanie się pożywką dla teorii spiskowej?
W ostatnich dniach teoria stworzona przez McIndoe ponownie cieszy się uwagą mediów. Tym razem nie ze względu na działalność ruchu, ale odbicie jego haseł w rzeczywistości. Ptaki rzeczywiście stały się dronami. Wszystko za sprawą naukowców z Nowego Meksyku, którzy wykorzystują martwe ptaki do badań lotu. Wypchane ptaki zostały zamienione na drony, by możliwe stało się lepsze zrozumienie formowania się wzorców lotu stad, które może znaleźć zastosowanie w przemyśle lotniczym[8].
Czy te działania staną się pożywką dla teorii spiskowych i doprowadzą do wzmożonej uwagi wokół „Birds aren’t real”?
[1] E. Hale, Twitter starts removing blue tick mark from non-paying users, https://www.aljazeera.com/economy/2023/4/21/twitter-starts-removing-blue-tick-mark-from-non-paying-users. [2] 'Stamp of approval': Twitter's Musk amplifies misinformation, https://www.france24.com/en/live-news/20230419-stamp-of-approval-twitter-s-musk-amplifies-misinformation. [3] J. Drozdowicz, Ruch QAnon i nowy prawicowy fundamentalizm, „Przegląd Religioznawczy”, 2021, nr 1, https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/26271/1/Drozdowicz%20Jarema.pdf. [4] Ibid. [5] A. Mierzyńska, Przejęci przez QAnona. Kiedy teorie spiskowe stają się namiastką życia, https://oko.press/przejeci-przez-qanona-kiedy-teorie-spiskowe-staja-sie-namiastka-zycia. [6] T. Lorenz, Birds Aren’t Real, or Are They? Inside a Gen Z Conspiracy Theory, https://www.diggitmagazine.com/articles/birds-arent-real-post-truth-conspiracy-paradox. [7] Ibid. [8] L. Salgado, Dead birds get new life: New Mexico researchers develop taxidermy bird drones, https://www.reuters.com/lifestyle/science/dead-birds-get-new-life-new-mexico-researchers-develop-taxidermy-bird-drones-2023-04-13/.
Warto zajrzeć:
Birds aren’t real, https://birdsarentreal.com/.
J. Drozdowicz, Ruch QAnon i nowy prawicowy fundamentalizm, „Przegląd Religioznawczy”, 2021, nr 1, https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/26271/1/Drozdowicz%20Jarema.pdf.
L. Francois, Birds Aren't Real: a post-truth 'conspiracy' paradox, https://www.diggitmagazine.com/articles/birds-arent-real-post-truth-conspiracy-paradox.
E. Hale, Twitter starts removing blue tick mark from non-paying users, https://www.aljazeera.com/economy/2023/4/21/twitter-starts-removing-blue-tick-mark-from-non-paying-users.
T. Lorenz, Birds Aren’t Real, or Are They? Inside a Gen Z Conspiracy Theory, https://www.diggitmagazine.com/articles/birds-arent-real-post-truth-conspiracy-paradox.
A. Mierzyńska, Przejęci przez QAnona. Kiedy teorie spiskowe stają się namiastką życia, https://oko.press/przejeci-przez-qanona-kiedy-teorie-spiskowe-staja-sie-namiastka-zycia.
L. Salgado, Dead birds get new life: New Mexico researchers develop taxidermy bird drones, https://www.reuters.com/lifestyle/science/dead-birds-get-new-life-new-mexico-researchers-develop-taxidermy-bird-drones-2023-04-13/.
'Stamp of approval': Twitter's Musk amplifies misinformation, https://www.france24.com/en/live-news/20230419-stamp-of-approval-twitter-s-musk-amplifies-misinformation.