8 listopada irański parlament przegłosował karę śmierci dla aresztowanych w związku z trwającymi od połowy września protestami po śmierci Mashy Amini. Jak podaje Gazeta.pl: „227 z 290 posłów, zagłosowało za wezwaniem irańskich sądów do karania śmiercią wszystkich protestujących, którzy trafili do aresztów”[1]. Mimo że nie jest to równoznaczne z zasądzonymi wyrokami, zdanie parlamentu ma w Iranie duże znacznie. Obecnie liczba aresztowanych szacowana jest na niemal 15 tysięcy osób. Taką liczbę znajdujemy też w podsumowaniu przedstawionym przez Karima Sadjadpoura z Carnegie Endowment for International Peace na Twitterze:
W ciągu ostatnich 8 tygodni irański reżim zabił ponad 300 protestujących, uwięził prawie 15 000 i zagroził egzekucją setek innych, a mimo to kobiety w Iranie nie ustępują[2].
Jednocześnie CBS News podaje, że grupa siedmiu mężczyzn, w tym jeden w wieku zaledwie 22 lat, została już skazana za udział w protestach. Proces trwał 10 minut i nie pojawili się na nim obrońcy oskarżonych[3].
Według Agnes Callamard z Amnesty International nie jest to sytuacja bez precedensu. Zaledwie trzy lata wcześniej, w 2019 roku podczas tłumienia protestów bezprawnie zabito setki ludzi[4]. Jak zauważa:
Władze irańskie wielokrotnie okazywały całkowity brak szacunku dla świętości życia ludzkiego i nie cofną się przed niczym, by zachować władzę. Bezduszna przemoc rozpętana przez irańskie siły bezpieczeństwa nie dzieje się w próżni. Jest to wynikiem systematycznej bezkarności i słabej reakcji społeczności międzynarodowej[5].
Nie wszystkie spośród setek ofiar są jednak anonimowe. Jako ikony protestów w zbiorowej świadomości zapisały się oprócz Mashy Amini: Nasrin Ghadri – 35-letnia kurdyjska doktorantka, która zmarła po pobiciu przez policję w czasie jednej z demonstracji w Teheranie[6]; Ghazaleh Chalabi – 33-latka zastrzelona przez służby pod koniec września[7], 16-letnia Asra Panahi śmiertelnie pobita przez służby w szkole z powodu odmowy zaśpiewania hymnu pochwalnego ku czci ajatollaha Chameneiego[8]; Nika Szakarami i Sarima Esmailzadeh, które zgodnie z retoryką rządową popełniły samobójstwa[9]. Informacje o kolejnych śmierciach podsycały kolejne protesty, ale wiązały się także z dramatem rodzin ofiar – zastraszanych, by nie mówiły o śmierci bliskich.
Doszman czyli wróg
Początkowe protesty wymierzone w restrykcyjne prawo ograniczające swobodę ubioru kobiet, a tym samym w ich wolność, z czasem przerodziły się w demonstracje przeciw opresyjnej władzy. Jak w rozmowie z „Guardianem” zauważyła irańska Kurdyjka Arina, obecne protesty są wyjątkowe nie tylko ze względu na swą skalę i brutalne tłumienie, z którym się spotkały, lecz także ze względu na zaangażowanie w nie mniejszości etnicznych, w tym Kurdów i sunników Baluczi.
Nigdy tak nie było, żeby wszystkie mniejszości etniczne i narodowe zjednoczyły się we wspólnym celu. To jest zupełnie inny protest niż wszystkie wcześniejsze. W niektórych miejscach rząd już stracił kontrolę[10].
Taki stan rzeczy rodzi spekulacje czy sytuacja wciąż będzie eskalować, aż w końcu przerodzi się w rewolucję i doprowadzi do obalenia reżimu.
Jaki jednak dyskurs nadaje sam rząd? Sylwia Surdykowska-Konieczny wskazuje, że rządzący posługują się przede wszystkim retoryką zewnętrznego wroga. Doszman, czyli wróg to Stany Zjednoczone, Izrael oraz perskojęzyczne media działające na Zachodzie. Jak zauważa: Według narracji dotyczącej trwających protestów wróg zręcznie manipuluje irańską młodzieżą, na dodatek nastawia ludzi przeciwko sobie i polaryzuje społeczeństwo”[11].
Retoryka zgniłego Zachodu i jego deprawującego wpływu na irańskie społeczeństwo jest szczególnie ciekawa w kontekście ograniczenia dostępu do aborcji w Stanach Zjednoczonych, które również wpisuje się w ograniczanie wolności kobiet do samostanowienia. Zeszłotygodniowe wybory środka kadencji w Stanach Zjednoczonych ponownie poddały ten temat pod dyskusję. Choć po decyzji sądu, prezydent Joe Biden zobowiązał się wykorzystać uprawnienia swojej administracji do ochrony dostępu do aborcji, zwolennicy praw kobiet nie mieli w Kongresie wystarczającej większości, by przegłosować prawo do przerwania ciąży jako prawo federalne[12]. Ostatnie wybory mogą tę przewagę przybliżyć lub jeszcze oddalić, tym samym sprawiając, że obok pomocy dla Ukrainy, temat aborcji jest jednym z częściej wymienianych przy tej okazji.
Kwestię praw kobiet w świecie arabskim podniósł także zbliżający się mundial w Katarze. Część osób nawołuje do bojkotu mistrzostw ze względu na łamanie w tym kraju praw człowieka, niewolniczą de facto pracę, karany więzieniem zakaz związków homoseksualnych i trudną sytuację kobiet. Jak zauważa Wojtek Borowicz:
Choć w ostatnich latach udało się poczynić pewien postęp, to kobiety w Katarze wciąż pozostają obywatelkami drugiej kategorii. Bez zgody męskiego opiekuna nie mogą wyjść za mąż, podróżować, wykonywać niektórych zawodów, a nawet uzyskać dostępu do dokumentów własnych dzieci[13].
Dodatkowo oburzenie wzbudziła odpowiedź Katarczyków na pytanie Jochena Breyer’a dotyczące obowiązku zakrywania przez kobiety całego ciała. „Spójrz na to w ten sposób: masz przed sobą nieopakowane cukierki. Nie wiesz, czy ktoś je dotknął, a może ugryzł. I masz taki w pudełku. Który wybierasz?”[14] – mieli odpowiedzieć.
Do wydarzeń z ostatniego tygodnia dołączyć należy także wprowadzenie przez talibów zakazu wstępu do parków i wesołych miasteczek dla afgańskich kobiet. To kolejne ograniczenie wprowadzone od 2021 roku, kiedy talibowie przejęli rządy po wycofaniu się z Afganistanu wojsk amerykańskich. Do pozostałych ograniczeń należą: zakaz przemieszczania się w miejscach publicznych bez towarzystwa mężczyzny – męża, starszego brata lub ojca, obowiązek zasłaniania w miejscach publicznych całego ciała i twarzy z wyjątkiem oczu, dopuszczenie nauki dla dziewcząt jedynie do piątej klasy szkoły podstawowej oraz zakaz pracy kobiet poza domem[15]. Jedna z młodych Afganek podsumowuje tę sytuację pytaniem:
Kiedy nie masz wolności we własnym kraju, to po co tutaj mieszkać?[16].
Prawa kobiet i ich ograniczanie stają się więc gorącym tematem na całym świecie, a granice takie jak ta stawiana między Zachodem i Wschodem choć niepozbawione uzasadnienia, nie wydają się już być adekwatne, lecz jedynie utrwalają sztuczny obraz Orientu i Okcydentu. Choć w Afganistanie pogorszenie sytuacji kobiet jest bezpośrednio związane z wycofaniem z kraju wpływów amerykańskich, a do bojkotu mundialu wzywają (jeśli w ogóle) media zachodnie, również na Zachodzie wolność kobiet do wyboru, decydowania o sobie zostaje postawiona pod znakiem zapytania.
[1] N. Pacholczyk, Iran. Parlament wspiera kary śmierci dla aresztowanych po śmierci Mahsy Amini, https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114881,29120473,iran-przeglosowano-kare-smierci-dla-aresztowanych-po-smierci.html. [2] Ibid. [3] Iran court sentences seven anti-government protesters to be executed, https://www.cbsnews.com/video/iran-court-sentences-seven-anti-government-protesters-to-be-executed/#x. [4] Iran: At least 82 Baluchi protesters and bystanders killed in bloody crackdown, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2022/10/iran-at-least-82-baluchi-protesters-and-bystanders-killed-in-bloody-crackdown/. [5] Ibid. [6] Śmierć kolejnej kobiety. Protesty w Iranie wybuchły z nową siłą, https://tvn24.pl/swiat/iran-nie-zyje-kolejna-kobieta-nasrin-ghadri-prawdopodobnie-pobita-przez-iranskie-sluzby-protesty-coraz-silniejsze-6205147. [7] M. Urzędowska, Iran: nie słabną protesty, przybywa aresztowanych, w procesach zapadną wysokie wyroki, https://wyborcza.pl/7,75399,29098108,iran-nie-slabna-protesty-ruszaja-kolejne-procesy.html. [8] Iran. 16-letnia Asra Panahi śmiertelnie pobita przez służby w szkole. Wybuchły protesty https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2022-10-19/iran-16-letnia-asra-panahi-smiertelnie-pobita-przez-sluzby-w-szkole-wybuchly-protesty/ [9] A. Łojek, Iran. Czy generacja Z obali mężczyzn, których za bardzo podniecają kobiece włosy?, https://oko.press/iran-czy-generacja-z-obali-mezczyzn-ktorych-za-bardzo-podniecaja-kobiece-wlosy/ [10]Ibid. [11] K. Cieślik-Jakubiak, Doszman w sieci. Jak władze Iranu reagują na uliczne protesty?, https://krytykapolityczna.pl/swiat/cieslik-jakubiak-protesty-iran-kobiety-bliski-wschod/. [12] M. Bazylewicz, Prawa kobiet w USA: znikąd nadziei?, https://krytykapolityczna.pl/swiat/usa-aborcja-po-wyroku-sadu-najwyzszego/. [13] W. Borowicz, Dlaczego nie będę oglądał mundialu i wy też nie powinniście, https://krytykapolityczna.pl/swiat/mundial-pilka-nozna-w-katarze/. [14] B. Winter, Obrzydliwe słowa Katarczyków przed mundialem. Skrajny przykład mizoginii, https://www.sport.pl/mundial/7,154361,29125663,obrzydliwe-slowa-katarczykow-przed-mundialem-skrajny-przyklad.html. [15] N. Pacholczyk, Afganistan. Kobiety nie mogą się bawić - talibowie zakazali im wstępu do parków i wesołych miasteczek, https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114881,29128342,afganistan-kobiety-nie-moga-sie-bawic-talibowie-zakazali.html. [16] Ibid.
Warto zajrzeć
M. Bazylewicz, Prawa kobiet w USA: znikąd nadziei?, https://krytykapolityczna.pl/swiat/usa-aborcja-po-wyroku-sadu-najwyzszego/.
W. Borowicz, Dlaczego nie będę oglądał mundialu i wy też nie powinniście, https://krytykapolityczna.pl/swiat/mundial-pilka-nozna-w-katarze/.
K. Cieślik-Jakubiak, Doszman w sieci. Jak władze Iranu reagują na uliczne protesty?, https://krytykapolityczna.pl/swiat/cieslik-jakubiak-protesty-iran-kobiety-bliski-wschod/.
Iran. 16-letnia Asra Panahi śmiertelnie pobita przez służby w szkole. Wybuchły protesty https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2022-10-19/iran-16-letnia-asra-panahi-smiertelnie-pobita-przez-sluzby-w-szkole-wybuchly-protesty/
Iran: At least 82 Baluchi protesters and bystanders killed in bloody crackdown, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2022/10/iran-at-least-82-baluchi-protesters-and-bystanders-killed-in-bloody-crackdown/.
Iran court sentences seven anti-government protesters to be executed, https://www.cbsnews.com/video/iran-court-sentences-seven-anti-government-protesters-to-be-executed/#x.
A. Łojek, Iran. Czy generacja Z obali mężczyzn, których za bardzo podniecają kobiece włosy?, https://oko.press/iran-czy-generacja-z-obali-mezczyzn-ktorych-za-bardzo-podniecaja-kobiece-wlosy/.
N. Pacholczyk, Afganistan. Kobiety nie mogą się bawić - talibowie zakazali im wstępu do parków i wesołych miasteczek, https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114881,29128342,afganistan-kobiety-nie-moga-sie-bawic-talibowie-zakazali.html.
N. Pacholczyk, Iran. Parlament wspiera kary śmierci dla aresztowanych po śmierci Mahsy Amini, https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114881,29120473,iran-przeglosowano-kare-smierci-dla-aresztowanych-po-smierci.html.
Śmierć kolejnej kobiety. Protesty w Iranie wybuchły z nową siłą, https://tvn24.pl/swiat/iran-nie-zyje-kolejna-kobieta-nasrin-ghadri-prawdopodobnie-pobita-przez-iranskie-sluzby-protesty-coraz-silniejsze-6205147.
M. Urzędowska, Iran: nie słabną protesty, przybywa aresztowanych, w procesach zapadną wysokie wyroki, https://wyborcza.pl/7,75399,29098108,iran-nie-slabna-protesty-ruszaja-kolejne-procesy.html.
B. Winter, Obrzydliwe słowa Katarczyków przed mundialem. Skrajny przykład mizoginii, https://www.sport.pl/mundial/7,154361,29125663,obrzydliwe-slowa-katarczykow-przed-mundialem-skrajny-przyklad.html.