W poniedziałek 6 lutego o godzinie 4:17 czasu lokalnego terytoria Turcji i Syrii nawiedziło trzęsienie ziemi o sile 7,8 stopnia w skali Richtera. Dwanaście godzin później miał miejsce drugi, prawie tak samo silny wstrząs[1].
Niemal tydzień później liczba ofiar według agencji AFP przekroczyła 28 tysięcy. Zgodnie z tymi danymi, liczba ofiar śmiertelnych w Turcji w niedzielę 12 lutego wynosi 24617, a w Syrii 3574. Szacuje się jednak, że bilans ofiar może być dużo większy. Zdanie to podziela podsekretarz generalny ONZ ds. humanitarnych Martin Griffiths, twierdząc, że liczby te co najmniej się podwoją. Jak mówi, „tak naprawdę nie zaczęliśmy jeszcze liczyć zabitych”[2].
Nadzieję przywracają wieści o wciąż odnajdowanych w gruzach żywych osobach. W Turcji po sześciu dniach uratowano 13-letnią dziewczynkę, siedmiomiesięcznego chłopca czy 70-letnią kobietę[3]. Słynna jest także historia syryjskiej dziewczynki, która przyszła na świat w czasie trzęsienia ziemi lub już pod gruzami. Jej matka nie przeżyła katastrofy. Aya, jak nazwano noworodka, stała się powszechnie znana na całym świecie za sprawą mediów społecznościowych, a dokładniej nagrania opublikowanego na Twitterze, przedstawiającego mężczyznę wybiegającego z gruzów budynku z pokrytym pyłem dzieckiem na rękach. Jak donosi BBC, tysiące ludzi poruszonych filmem zgłasza się do szpitala, w którym przebywa dziewczynka, wyrażając chęć adopcji, by zapewnić jej godne życie. Opiekujący się nią lekarz dokłada starań, by trafiła do członków swojej dalszej rodziny[4]. Czy jednak los wszystkich ofiar poruszył wrażliwość świata tak, jak historia Ayi?
Nie tylko trzęsienie ziemi
„Kryzys w kryzysie w kryzysie” – tak sytuację w Syrii podsumowuje Mark Kaye, dyrektor rzecznictwa Międzynarodowego Komitetu Ratunkowego na Bliski Wschód[5]. Z kolei dyrektorka polskiego biura Lekarzy bez Granic – Dragijna Nadażdin zauważa, że trzęsienie ziemi miało miejsce w czasie, gdy
Syria jest wycieńczona przez lata wojny, niestabilność polityczną załamanie gospodarcze, epidemie i najpierw COVID19, ostatnio również cholery[6].
Dodatkowym problemem są warunki pogodowe – ujemne temperatury i opady śniegu. Według wstępnych danych UNHCR, ponad 5 milionów osób mogło zostać dotkniętych trzęsieniem ziemi w Syrii i potrzebuje schronienia[7]. Ludzie nie mają dokąd wrócić lub boją się wrócić do swoich domów ze względu na ich potencjalne uszkodzenia konstrukcyjne. Jak na konferencji prasowej w Genewie podsumowała sytuację Sivanka Dhanapala, przedstawicielka UNHCR w Syrii:
Dla Syrii jest to kryzys w kryzysie. Mieliśmy wstrząsy gospodarcze, COVID, a teraz jesteśmy w środku zimy, z zamieciami szalejącymi na dotkniętych obszarach. Wielu naszych pracowników śpi poza swoimi domami, ponieważ martwią się uszkodzeniami konstrukcyjnymi swoich domów. To tylko mikrokosmos tego, co dzieje się na dotkniętych obszarach[8].
Sytuacja jest tym bardziej dramatyczna ze względu na to, że już przed trzęsieniem ziemi los przesiedlonych w wyniku wojny ludzi, których liczba sięgała 7 milionów, uznawany była za jedno z największych wyzwań humanitarnych Syrii. W regionie dotkniętym katastrofą mogły być prawie 3 miliony osób z doświadczeniem przesiedlenia[9].
Równocześnie wzrastają obawy przed kolejną falą epidemii cholery. Ammar Ammar, rzecznik UNICEF-u na Bliski Wschód i Afrykę podkreśla, że w wyniku trzęsienia ziemi uszkodzone zostały wodociągi. Zanieczyszczenie wody może przyczynić się do rozprzestrzeniania się chorób[10].
Również wcześniejsze kryzysy dają o sobie znać. Dzień po trzęsieniu ziemi rząd Syrii dokonał bombardowania miasta Mari, które znajduje się w rękach antyrządowych rebeliantów[11]. Miasto znajduje się w regionie dotkniętym kataklizmem.
Dlaczego pomoc nie nadeszła?
Gdy Turcja niemal od razu po katastrofie otrzymała międzynarodową pomoc humanitarną, sytuacja po drugiej stronie granicy malowała się w znacznie ciemniejszych barwach. Do Syrii pomoc z zewnątrz dotarła dopiero po czterech dniach. Zdaniem Ismaila al Abdullaha z Syryjskich Sił Obrony Cywilnej społeczność międzynarodowa ma krew na rękach, bo sprzęt ratunkowy, którego Syria pilnie potrzebowała, nie nadszedł[12].
Powodem tej sytuacji, a także nierówności w traktowaniu sąsiednich krajów, nie była jednak niechęć, lecz trwającą od 12 lat wojna. Prowincja Idlib, która została dotknięta kataklizmem jest jedynym miejscem w kraju, którego nie kontroluje rząd Damaszku. Jednym z opresyjnym działań władzy wobec regionu jest niewpuszczanie do niego pomocy, także humanitarnej. Dopiero kilka dni po trzęsieniu ziemi rząd zgodził się zagraniczną pomoc na terenach rebeliantów[13].
Jak donosi Al Jazeera:
Północno-zachodnia Syria stała się jednym z najtrudniej dostępnych miejsc, gdzie dostępne jest tylko jedno przejście dla transportu pomocy z Turcji do obszarów kontrolowanych przez opozycję[14].
Rząd al-Asada znany jest z odmawiania pomocy humanitarnej dużej części ludności. Można powiedzieć, że jest to narzędzie wywierania presji na opozycję, by ta się poddała. Od 2014 roku jedyną drogą dostarczania pomocy, która nie wymagałabym żeglugi po obszarach kontrolowanych przez syryjskie siły rządowe, było przejście Bab al-Hawa na granicy z Turcją. Zostało ono uszkodzone podczas trzęsienia ziemi, stąd dopiero cztery dni później konwój ONZ mógł przez nie przejechać[15].
W obliczu obecnego kryzysu strona turecka symbolicznie otworzyła także inne przejścia graniczne z Syrią. Podobny ruch po stronie syryjskiej blokuje główny sojusznik reżimy al-Asada – Rosja, która konsekwentnie używa w tej sprawie prawa weta. Już wcześniej uznawała pomoc humanitarną za naruszenie suwerenności syryjskiej[16].
Dowódca grupy rebeliantów HTS Abu Mohammad Al-Julani w rozmowie ze stacją Sky News skomentowała sytuację w następujących słowach:
Ludzie, którzy zginęli w trzęsieniu ziemi, nie byli terrorystami, byli niewinnymi cywilami. Były to kobiety i dzieci, więc mylenie kwestii humanitarnych z polityką jest dużym problemem[17].
Nikt nie pomaga?
Mimo trudności strategicznych i politycznych, a także powszechnie panującej opinii,
Syria nie została pozostawiona sama sobie. 10 lutego Stany Zjednoczone wydały sześciomiesięczne zwolnienie z sankcji dla wszystkich transakcji związanych z udzielaniem pomocy humanitarnej Syrii po trzęsieniu ziemi[18]. Już wcześniej istniały wyjątki, które mimo sankcji gospodarczych nałożonych przez USA w 1979 roku, kiedy reżim syryjski uznano za „sponsora terroryzmu”, a wzmocnionych w 2011 roku, umożliwiały dotarcie pomocy humanitarnej[19].
Z kolei Niemcy zaoferowali tymczasowe wizy dla tureckich i syryjskich ofiar trzęsienia ziemi, które umożliwią imigrantom sprowadzenie swoich bliskich krewnych z obszaru katastrofy bez zbędnej biurokracji[20].
[1] K. Armstrong, Turkey earthquake: Aleppo among worst-hit areas in Syria, Turkey earthquake: Aleppo among worst-hit areas in Syria - BBC News. [2] Trzęsienie ziemi w Turcji i Syrii. Liczba ofiar wciąż rośnie, Trzęsienie ziemi w Turcji i Syrii. Liczba ofiar wciąż rośnie | Polska Agencja Prasowa SA (pap.pl). [3] Ibid. [4] Noworodek wyciągnięty spod gruzów. Tysiące ludzi chcą adoptować ocaloną dziewczynkę, Syria, trzęsienie ziemi. Noworodek wyciągnięty spod gruzów. Dziewczynka o imieniu Aya przeżyła cudem - TVN24. [5] K. Armstrong, Turkey earthquake, op. cit. [6] A. Zbieg, Lekarze bez Granic apelują o długofalową pomoc po trzęsieniu ziemi w Turcji i Syrii. Ruszyła zbiórka, Lekarze bez Granic apelują o długofalową pomoc po trzęsieniu ziemi w Turcji i Syrii. Ruszyła zbiórka | Polska Agencja Prasowa SA (pap.pl). [7] UNHCR: Over 5 million may need shelter support in Syria after quake, UNHCR - UNHCR: Over 5 million may need shelter support in Syria after quake. [8] Ibid. [9] [9] A. Zbieg, Lekarze bez Granic apelują, op. cit. [10] M. Terlik, W Syrii po trzęsieniu ziemi boją się fali cholery. "Jest ogromne ryzyko", W Syrii po trzęsieniu ziemi boją się fali cholery. "Jest ogromne ryzyko" - Wiadomości (onet.pl). [11] N. Pacholczyk, Syria. Reżim zbombardował miasto, które dotknęło trzęsienie ziemi. "Bezduszny i haniebny atak", Syria. Reżim zbombardował miasto, które dotknęło trzęsienie ziemi. "Bezduszny i haniebny atak" | Wiadomości ze świata - Gazeta.pl. [12] K. Armstrong, A. Rhoden-Paul, Turkey-Syria earthquake death toll passes 28,000 as rescue hopes dwindle, Turkey-Syria earthquake death toll passes 28,000 as rescue hopes dwindle - BBC News. [13] Syria: władze zgadzają się na pomoc na terenach rebeliantów, https://polskieradio24.pl/5/1223/artykul/3118014,syria-wladze-zgadzaja-sie-na-pomoc-na-terenach-rebeliantow. [14] F. Marsi, Syria longs for international aid amid earthquake devastation, Syria longs for international aid amid earthquake devastation | Earthquakes News | Al Jazeera. [15] O. Górzyński, USA: Rosja stoi na przeszkodzie dostarczaniu pomocy humanitarnej dla Syrii, USA: Rosja stoi na przeszkodzie dostarczaniu pomocy humanitarnej dla Syrii | Polska Agencja Prasowa SA (pap.pl). [16] F. Marsi, Syria longs for international aid, op. cit. [17] Dyrektor WHO w syryjskim Aleppo. "Mam złamane serce", Syria, trzęsienie ziemi. Szef WHO przybył do Aleppo - TVN24. [18] F. Marsi, US exempts Syrian earthquake aid from sanctions, US exempts Syrian earthquake aid from sanctions | Earthquakes News | Al Jazeera. [19] Ibid. [20] Germany offers temporary visas for Turkish, Syrian quake victims, Germany offers temporary visas for Turkish, Syrian quake victims | News | Al Jazeera.
Warto zajrzeć:
K. Armstrong, Turkey earthquake: Aleppo among worst-hit areas in Syria, Turkey earthquake: Aleppo among worst-hit areas in Syria - BBC News.
K. Armstrong, A. Rhoden-Paul, Turkey-Syria earthquake death toll passes 28,000 as rescue hopes dwindle, Turkey-Syria earthquake death toll passes 28,000 as rescue hopes dwindle - BBC News.
Dyrektor WHO w syryjskim Aleppo. "Mam złamane serce", Syria, trzęsienie ziemi. Szef WHO przybył do Aleppo - TVN24.
Germany offers temporary visas for Turkish, Syrian quake victims, Germany offers temporary visas for Turkish, Syrian quake victims | News | Al Jazeera.
F. Marsi, Syria longs for international aid amid earthquake devastation, Syria longs for international aid amid earthquake devastation | Earthquakes News | Al Jazeera.
F. Marsi, US exempts Syrian earthquake aid from sanctions, US exempts Syrian earthquake aid from sanctions | Earthquakes News | Al Jazeera.
Noworodek wyciągnięty spod gruzów. Tysiące ludzi chcą adoptować ocaloną dziewczynkę, Syria, trzęsienie ziemi. Noworodek wyciągnięty spod gruzów. Dziewczynka o imieniu Aya przeżyła cudem - TVN24.
O. Górzyński, USA: Rosja stoi na przeszkodzie dostarczaniu pomocy humanitarnej dla Syrii, USA: Rosja stoi na przeszkodzie dostarczaniu pomocy humanitarnej dla Syrii | Polska Agencja Prasowa SA (pap.pl).
N. Pacholczyk, Syria. Reżim zbombardował miasto, które dotknęło trzęsienie ziemi. "Bezduszny i haniebny atak", Syria. Reżim zbombardował miasto, które dotknęło trzęsienie ziemi. "Bezduszny i haniebny atak" | Wiadomości ze świata - Gazeta.pl.
Syria: władze zgadzają się na pomoc na terenach rebeliantów, https://polskieradio24.pl/5/1223/artykul/3118014,syria-wladze-zgadzaja-sie-na-pomoc-na-terenach-rebeliantow.
M. Terlik, W Syrii po trzęsieniu ziemi boją się fali cholery. "Jest ogromne ryzyko", W Syrii po trzęsieniu ziemi boją się fali cholery. "Jest ogromne ryzyko" - Wiadomości (onet.pl).
Trzęsienie ziemi w Turcji i Syrii. Liczba ofiar wciąż rośnie, Trzęsienie ziemi w Turcji i Syrii. Liczba ofiar wciąż rośnie | Polska Agencja Prasowa SA (pap.pl).
UNHCR: Over 5 million may need shelter support in Syria after quake, UNHCR - UNHCR: Over 5 million may need shelter support in Syria after quake.
A. Zbieg, Lekarze bez Granic apelują o długofalową pomoc po trzęsieniu ziemi w Turcji i Syrii. Ruszyła zbiórka, Lekarze bez Granic apelują o długofalową pomoc po trzęsieniu ziemi w Turcji i Syrii. Ruszyła zbiórka | Polska Agencja Prasowa SA (pap.pl).